Nagrodą imienia Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii - ufundowaną przez Bank Szwecji, ale przyznawaną przez Komitet Noblowski - kończymy tegoroczne święto nauki.

Nagrodę przyznano za "ulepszenia teorii aukcji i wynalezienie nowych formatów aukcji, [które przyniosły korzyści sprzedawcom, kupcom i podatnikom na całym świecie]".

Laureatami tzw. Nagrody Nobla 2020 w dziedzinie ekonomii zostali:
• w połowie Paul R. Milgrom (ur. 1948, Stanford University, USA),
• w połowie Robert B. Wilson (ur. 1937, Stanford University, USA)

Tommy Andersson, członek Komitetu Nagrody w dziedzinie nauk ekonomicznych, podkreślił: „aukcje są wszędzie i wpływają na nas wszystkich pośrednio, a czasem bezpośrednio – nawet jeśli o tym nie myślimy. W tle zawsze odbywa się aukcja, która decyduje o tym, co widzimy”.

W dzisiejszych czasach, gdy słyszymy słowo "aukcja", być może myślimy o tradycyjnych aukcjach nieruchomości czy dzieł sztuki – ale równie dobrze może to dotyczyć sprzedaży czegoś w Internecie lub kupna aktywów za pośrednictwem wyspecjalizowanego agenta. Wyniki aukcji są również bardzo ważne dla nas jako podatników i obywateli. Często firmy, które zbierają odpady z gospodarstw domowych, wygrywają przetarg, składając najniższą ofertę. Z kolei elastyczne ceny energii elektrycznej, ustalane codziennie na regionalnych aukcjach energii elektrycznej, wpływają na koszt ogrzewania naszych domów. Zasięg naszych telefonów zależy od częstotliwości radiowych pozyskanych przez operatorów telekomunikacyjnych w drodze aukcji częstotliwości. Wszystkie kraje zaciągają obecnie pożyczki, sprzedając obligacje rządowe na aukcjach. Aukcja uprawnień do emisji CO2 w Unii Europejskiej ma na celu złagodzenie globalnego ocieplenia.

Tak więc aukcje wpływają na nas wszystkich na każdym poziomie. Co więcej, stają się coraz bardziej powszechne i coraz bardziej skomplikowane. Tegoroczni laureaci wnieśli znaczący wkład nie tylko wyjaśniając, jak działają aukcje i dlaczego oferenci zachowują się w określony sposób, ale wykorzystali swoje odkrycia do stworzenia zupełnie nowych formatów aukcji do sprzedaży towarów i usług. Te nowe aukcje rozprzestrzeniły się na całym świecie.

Tegoroczni laureaci, Paul Milgrom i Robert Wilson, zbadali, jak działają aukcje i na podstawie badań sformułowali teorię aukcji dotyczącą przedmiotów o wspólnej wartości, tj. takiej wartości, która jest niepewna na początku, ale na koniec jest taka sama dla wszystkich. Chodzi m.in. o przyszłą wartość koncesji na określoną częstotliwość radiową czy ilości złóż mineralnych w określonym miejscu. Korzystając z teorii aukcji, badacze próbują zrozumieć skutki różnych reguł cen ofertowych i ostatecznych, czyli formatu aukcji. Analiza jest trudna, ponieważ oferenci zachowują się strategicznie na podstawie dostępnych informacji. Biorą pod uwagę zarówno fakty, które sami znają, jak i to, co według nich wiedzą inni oferenci. Nobliści swoje spostrzeżenia wykorzystali również do zaprojektowania nowych formatów aukcji dla towarów i usług, które są trudne do sprzedania w tradycyjny sposób, takich jak częstotliwości radiowe. Co ważne, badania te nie mają charakteru wyłącznie teoretycznego. Na podstawie wyników badań Nobliści, częściowo z Prestonem McAfee stworzyli całkowicie nowy format aukcji – symultaniczną aukcję wielokrotną rund (SMRA). Ta aukcja oferuje jednocześnie wszystkie obiekty (np. pasma częstotliwości radiowych w różnych obszarach geograficznych). Rozpoczynając od niskich cen i zezwalając na powtarzanie ofert, aukcja zmniejsza problemy spowodowane niepewnością i tzw. klątwą zwycięzcy (który co prawda wygrał, ale przepłacił). Co ważne, już w 1994 r. władze USA po raz pierwszy wykorzystały jeden z nowo opracowanych formatów aukcji do sprzedaży częstotliwości radiowych operatorom telekomunikacyjnym. Pierwsza aukcja z wykorzystaniem SMRA została uznana za sukces i wiele krajów (w tym Finlandia, Indie, Kanada, Norwegia, Polska, Hiszpania, Wielka Brytania, Szwecja i Niemcy) przyjęło ten sam format swoich aukcji m.in. przy sprzedaży częstotliwości.

W swoich badaniach Wilson pokazał, dlaczego racjonalni oferenci mają tendencję do składania ofert poniżej własnego oszacowania wspólnej wartości: przyczynia się do tego tzw. klątwa zwycięzcy – obawa, że zapłacą za dużo i ostatecznie zyski będą mniejsze, niż by oczekiwali. Z kolei Paul Milgrom sformułował bardziej ogólną teorię aukcji, która nie tylko dopuszcza wspólne wartości, ale także wartości prywatne, które różnią się w zależności od oferenta. Przeanalizował strategie ustalania stawek w szeregu dobrze znanych formatów aukcji, wykazując, że dany format zapewnia sprzedającemu wyższe oczekiwane przychody, gdy oferenci dowiedzą się więcej o wzajemnych szacunkach podczas licytacji.

We wcześniejszych przewidywaniach pojawiali się zarówno tegoroczni nobliści jak i np. osoby związane z tzw. Modern Monetary Theory. O ile jednak MMT nadal jest na etapie badań naukowych i gorących sporów, aukcje wielokrotnych rund stosujemy już w praktyce: ostatnio przy przetargu na częstotliwości w Polsce, dzięki którym powstaje sieć transmisji 5G. To dzięki SMRA przybliżyliśmy się do praktycznej implementacji tzw. "internetu rzeczy".
Jest to niewątpliwy sukces, nawet jesli lodówka samodzielnie zamawiająca brakujące produkty wciąż nas jeszcze trochę przeraża.

Adam Jarecki